بررسی ویژگی های جامعه شناختی نمونه نوعی محصّل علوم دینی در حوزه علمیه قم (طلاّب دوره سطح)

این پژوهش در پی یافتن پاسخی جامعه شناختی برای این پرسش است که: «از زندگی طلاّب چه می دانیم؟» در این زمینه، سؤال های متعددی مطرح می شود که غالباً حول محور ابعاد عینی، وضعیت زندگی روزمرّه و گرایش های ذهنی طلاّب سازمان یافته است. هدف اصلی این پژوهش در گام نخست، آن است که ابعاد بیشتری از زندگی طلاّب را بشناسیم، قالبی بودن نوع زیست اجتماعی طلاّب را بشکنیم و تکثّر موجود در واقعیت زندگی آنان را تا حدی درک کنیم. هدف دوم تولید فرضیات جامعه شناختی قابل دفاع و برخاسته از واقعیت زندگی طلاب دوره سطح حوزه علمیه قم است که بتواند راهنمای تحقیقات کمّی - تبیینی آتی در این حوزه قرار گیرد. رویکرد روشی انجام این پژوهش، رویکرد کیفی است که در هر مرحله، از فنون متناسبی سود جسته است: در مرحله جمع آوری داده ها، از دو فن «مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته» و «مشاهده» (ساخت یافته و نیمه ساخت یافته) و در مرحله تحلیل داده ها، از دو روش اصلی «گروندد تئوری» و «تیپولوژی» (از نوع برساختی) استفاده شده است. نمونه این پژوهش، شامل نه تن از طلاّب دوره سطح مشغول به تحصیل در حوزه علمیه قم و دو تن از استادان و مدیران حوزه می شود. در پایان این پژوهش و براساس داده های گردآوری شده از میدان تحقیق، دو گونه اجتماعی متمایز طلاّب با عناوین «تیپ نوگرا» و «تیپ سنّتی» نام گذاری شدند. این دو تیپ، با وجود نقاط شباهت فراوان، در هفت متغیر با یکدیگر تمایز قابل توجهی داشتند: نوع انگیزه های طلبه شدن (شامل دو بُعد)، سن ازدواج، نوع ابزار تبلیغ دینی، نوع رابطه با فناوری های ارتباطی نوین، نوع رابطه اجتماعی با همسر، و دیدگاه درباره اشتغال همسر.